DE GULDEN MIDDENWEG
EVENWICHTIG LEVEN MET TEGENPOLEN
Roel Bouwkamp & Sonja Bouwkamp
De volgende 8 onderwerpen geven een inkijkje in de belangrijkste onderwerpen die wij in ons boek “De gulden middenweg” behandelen.
LEVENSVRAGEN
LEVENSVRAGEN
​
Nu er in deze tijd tal van vaste waarden en normen zijn weggevallen, worstelt de mens met de vraag hoe hij richting en betekenis aan zijn leven kan geven. Hij vraagt zich af hoe hij zeker kan weten dat hij het goede doet. In ons boek ‘DE GULDEN MIDDENWEG. EVENWICHTIG LEVEN MET TEGENPOLEN’ proberen wij antwoord te geven op vragen die zich afspelen op de volgende levensgebieden:
DE OMGANG MET JEZELF:
Hoe geef ik richting aan mijn leven?
Laat ik mij leven of neem ik de regie? En hoe doe ik dat?
Hoe neem ik de juiste beslissingen?
Welke overlevingspatronen bepalen mijn leven nu?
Hoe creëer ik een balans tussen doen en ervaren?
Hoe kan ik van het leven genieten in het besef dat het eindig is?
DE OMGANG MET DE ANDER:
Hoe zorg ik voor mijzelf zonder de ander tekort te doen en andersom?
Hoe kan ik op een persoonlijke manier contact maken en communiceren?
Hoe kan ik samenwerken met anderen en toch opkomen voor mijzelf?
Hoe zorg ik ervoor dat ik mijzelf niet verlies in het contact met de ander?
Hoe kunnen we liefdevol leven en toch onze lusten bevredigen?
En hoe gaan we daarbij om met het verschil tussen man en vrouw?
DE OMGANG MET KINDEREN:
Hoe voeden we onze kinderen op?
Welke hechtingspatronen ontwikkelen kinderen?
Hoe combineren we liefde en gezag in de opvoeding van onze kinderen?
HOE JE IN JE WERK STAAT:
Hoe kan ik van mijn werk genieten?
Hoe combineer ik werk en vrije tijd?
Hoe combineer ik vakmanschap met originaliteit?
Beleef ik mijn werk als plicht of ook als passie?
Hoe vinden we een goede balans tussen winstmaximalisatie en duurzaamheid?
HOE DE OVERHEID FUNCTIONEERT:
Wat is de meest evenwichtige staatsvorm?
Wat is het meest evenwichtige economische systeem?
Waarvoor is sociale democratie de ideale ideologie?
Hoe combineert men een machtspositie met persoonlijk gezag?
Hoe gaan mensen op een humane wijze met geweld om?
Waarvoor moeten staten sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid nastreven?
DE GULDEN MIDDENWEG
DE GULDEN MIDDENWEG
​
Ons boek “De gulden middenweg” is geen filosofisch werk dat het gedachtegoed 
van de klassieke filosofen opnieuw samenvat, maar een helder geschreven en goed leesbaar boek dat op concrete wijze beschrijft met welke basale polariteiten elk mens 
in zijn leven te maken krijgt en hoe wij daar zo mee om kunnen gaan dat wij zelf optimaal tot ons recht komen 
en bovendien maximaal van betekenis zijn voor de ons omringende wereld.
Het vernieuwende van dit boek is dat het een filosofische gedachtengang verbindt met psychologische bevindingen en therapeutische ervaringskennis. Hierdoor bestaat de inhoud niet alleen uit theoretische ideeën, maar wordt ook concreet uitgewerkt wat de beschreven polariteiten betekenen voor het dagelijks leven van mensen en hoe zij hier het beste mee om kunnen gaan: de gulden middenweg.
Deze gulden middenweg is 
niet de plek waar polariteiten de wereld uitgeholpen zijn, maar waar zij juist ten volle erkend en omarmd worden, 
waar én ruimte is voor de ene pool én voor de andere en waar wij leren leven met de wisselwerking tussen beide polen, ook al vereist dit een levenshouding van zowel het ene als het andere omvatten, zowel het eigene als het vreemde, dat wat wij als positief ervaren en dat waar wij bang voor zijn. De gulden middenweg is de weg van het én-én denken, de weg waar we niet polariseren, maar de verbinding zoeken.

Als richtlijn gebruiken wij daarbij een meervoudige moraal 
die inhoud geeft aan een nieuwe, eigentijdse deugdenleer. Deze deugdenleer houdt bovendien een revisie in van de deugdenleer van Aristoteles.
Om een zo groot mogelijk publiek te bereiken is het boek in heldere en begrijpelijke taal geschreven. Mede door de talrijke praktijkvoorbeelden kunnen mensen zich er gemakkelijk in herkennen.
Het boek heeft een unieke structuur die consequent in het hele boek wordt doorgezet.
Het is waardevol voor alle filosofische, sociaalwetenschappelijke en HBO opleidingen en verder voor allen die geïnteresseerd zijn in levenskunst en in wat ons mensen drijft en die daarbij op zoek zijn naar richtlijnen voor hoe wij het beste vorm kunnen geven aan ons menselijk bestaan.
LEVENSKUNST
LEVENSKUNST
​
Het leven is zowel een cadeau als een last, een gift als een opgave.
De dood is zowel een verdrietig einde als een opluchting dat lijden voorbij is.
De ander is zowel een steun als een sta-in-de-weg, zowel een verrijking als een bedreiging. Wij zijn zowel een autonoom individu als deel van een gezin en samenleving.
​
Iedere cultuur, elke samenleving en elk mens zoekt een antwoord op hoe om te gaan met deze dubbelheid van het leven. Want aangezien elk deelgebied van ons leven zijn eigen polariteiten kent is hoe hiermee wordt omgegaan van grote invloed op ons persoonlijk en maatschappelijk welbevinden. Menszijn betekent dat wij hier allemaal in ons leven op de een of andere manier vorm aan moeten geven.
Hoe wij dat vervolgens doen bepaalt de specifieke manier waarop ieder van ons mens is en welke invloed hij daardoor heeft op de hem omringende wereld. Goed kunnen omgaan met tegengestelde krachten is volgens ons hét recept voor levenskunst,
succes en duurzame ontwikkeling in de komende eeuw.
Maar juist omdat de polen in elke dimensie van ons menszijn tegengesteld zijn aan elkaar en dus naast dat ze elkaar aanvullen, ook potentieel conflicterend zijn, is het duidelijk dat de zoektocht van ons mensen om in dit spanningsveld een goed midden, een dynamisch evenwicht te vinden geen sinecure is.
Heel ons leven is een zoektocht, een uitdaging, een opdracht, een verantwoordelijkheid om steeds beide polen evenwichtig te realiseren.
Daarbij is het gelukkig niet de norm om in evenwicht te zijn. We mogen en zullen heen en weer bewegen tussen de polen die aan ons trekken, zoekend naar een bij ons en onze situatie passend evenwicht. Maar het streven dit dynamisch evenwicht te bereiken, deze gulden middenweg te vinden, zou weleens de ultieme zin kunnen zijn die wij mensen aan ons leven kunnen geven.
POLARITEITEN
POLARITEITEN
De wereld beschouwen als een voortdurend strijdtoneel tussen tegengestelde krachten is een eeuwenoud idee. Dit polariteitsdenken gaat ervan uit dat tegengestelde krachten onvermijdelijk zijn, dat de ene kracht niet zonder de andere kan, dat ze elkaar oproepen en dat hun onderlinge krachtenspel positief is omdat het zorgt voor beweging en groei en dus noodzakelijk is voor de voortgang van het leven.
Maar hun onderlinge relatie is ook altijd dubbel.
Aan de ene kant hebben ze elkaar nodig en vullen ze elkaar aan en aan de andere kant zijn ze strijdig met elkaar, worden ze als bedreigend ervaren en hebben ze de neiging elkaar uit te sluiten.
Hierdoor ontstaat een spanning tussen beide polen, waardoor de polariteit zelf als negatief kan worden ervaren en geprobeerd wordt deze op te heffen door één pool uit te sluiten. Een dergelijk proces noemen wij polarisatie.
Polarisatie wordt gekenmerkt door een of-of houding, of ik-of-jij, of dit-of-dat. Bijna alle conflicten in of tussen mensen, in de maatschappij en tussen landen worden veroorzaakt door een dergelijk proces van polarisatie, een proces van het uit balans raken van de polariteit die bij een gegeven situatie hoort.
Maar polen laten zich niet uitschakelen, ze horen altijd onlosmakelijk bij elkaar en zijn gelijkwaardig aan elkaar. Ze zijn weliswaar tegengesteld, maar hoeven niet persé tegenstrijdig te zijn. Pas wanneer ze proberen elkaar uit te sluiten ontstaat er spanning en strijd.
Voor een goed en zinvol leven zijn ze beide nodig en het is de levensopdracht van elk mens om steeds beide polen van een polariteit te erkennen en te accepteren, zodat ze kunnen samenwerken in plaats van elkaar tegen te werken en ons zo kunnen helpen om maximaal tot bloei te komen.
OMGAAN MET POLARITEITEN
OMGAAN MET POLARITEITEN
Tegengestelde polen zijn de motiverende krachten in ons leven en maken deel uit van dat leven. Elk mens staat voor de opgave om een dynamisch evenwicht tussen beide polen te creëren, om zo te leven dat hij recht doet aan beide polen. Hij moet een manier vinden om zowel krachtig als kwetsbaar te zijn, zowel te verbinden als los te laten, zowel te produceren als te consumeren, zowel te werken als rust te nemen en te genieten van zijn vrije tijd. Dit is zijn levenstaak, of hij nu wil of niet. Aangezien elk mens een unieke combinatie is van aanleg en de interactie met zijn specifieke omgeving, zal ook elk mens andere keuzes maken in hoe hij met de verschillende polariteiten in zijn leven omgaat.
Aan het eind van elk hoofdstuk in ons boek beschrijven wij met behulp van een tweedimensionaal model op welke manieren mensen met de polariteit van een bepaalde dimensie om kunnen gaan en maken we met een voorbeeld duidelijk hoe dit er in de praktijk uit ziet en welke consequenties dat heeft voor onszelf en onze omgeving.
Voorafgaand hieraan beschrijven wij welke moraal ons in de betreffende dimensie helpt om de gulden middenweg te vinden.
Bij de dimensie TIJD bijvoorbeeld, met als polen leven en sterven, is dat de levensmoraal, en vervolgens geven we met behulp van de factoren ‘aandacht voor eigen leven’ en ‘aandacht voor eigen dood’ vier kwadranten weer die ieder een andere manier beschrijven waarop we om kunnen gaan met de beperkte tijd die we als mens gekregen hebben.
LEVENSMORAAL
De levensmoraal vertelt ons dat wij het leven niet voor niets hebben gekregen en dat het niet alleen belangrijk is te willen leven, maar ook goed te willen leven en daar de verantwoordelijkheid voor te nemen. We hebben weinig te zeggen over wat er in ons leven gebeurt, maar veel over hoe wij daar mee omgaan. Een levensmoraal helpt ons deze verantwoordelijkheid voor ons leven op de juiste manier vorm te geven door daartoe de gulden middenweg te bewandelen.
DOODSTAREN
Mensen die erg bang zijn om dood te gaan kunnen volledig gefixeerd raken op hun eindigheid. De angst voor de dood hoort bij het leven en laat ons ervaren dat het leven waardevol is. Maar de angst om dit waardevolle kwijt te raken kan ook een obsessie worden. Ze zijn er zo mee bezig om ervoor te zorgen dat ze niet doodgaan, dat ze er niet aan toe komen te leven.
DOODZWIJGEN
Veel mensen hebben een grote afschuw van verval en aftakeling. Zij zijn doodsbang voor hun eigen eindigheid en gaan tot het uiterste om een schijn van jeugd en onvergankelijkheid op te houden. Zij verzwijgen de dood. Ook op een symbolische manier kunnen we onsterfelijkheid najagen door het definitieve van de dood te ontkennen en deze te zien als de overgang naar een eeuwig leven.
VEGETEREN
Er zijn mensen die zo gedesillusioneerd zijn in het leven, dat ze daar niets meer van verwachten. Ze proberen niet iets van hun leven te maken, genieten niet, dragen hun lot gelaten en zitten de rit uit. Ze zijn hun levenslust kwijt en maken zich ook niet druk om de dood. Niets maakt hen iets uit.
BEWUST LEVEN MET DE DOOD
Het leven is in zijn aard tweeslachtig: je krijgt het en je moet het weer afstaan. Het is slechts tijdelijk van jou. Doordat we ons hiervan bewust zijn willen we die tijd ook goed gebruiken en iets maken van ons leven, zodat het zinvol is dat we er zijn. Leven en dood horen bij elkaar en kunnen maar beter een samenwerkingsrelatie aangaan in plaats van elkaar te bestrijden of te ontkennen. Deze samenwerkingsrelatie noemen wij de gulden middenweg of ook wel de centrale deugd.
DIMENSIES MENSZIJN
DIMENSIES MENSZIJN
Om te kunnen ontdekken welke fundamentele polariteiten van ons menszijn ons bepalen moeten wij eerst nagaan wat de wezenskenmerken zijn van de mens. In ons boek definieren wij de mens als een eindige lichamelijke sociale geest.
Deze vier kenmerken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als lichamelijke sociale geest zijn wij eindig, als eindige sociale geest hebben wij een lichaam, zijn wij een organisme, als eindige lichamelijke geest zijn wij sociale wezens en als eindig sociaal lichaam hebben wij een geest, een bewustzijn. Door hun onderlinge verwevenheid zijn de vier wezenskenmerken niet van elkaar te scheiden. Maar we kunnen ze wel van elkaar onderscheiden en vervolgens onderling combineren. Wanneer we dat doen zien we dat alle enkelvoudige en samengestelde kenmerken worden getypeerd door een specifieke dimensie. Een dimensie betreft een wezenlijk aspect van ons mens-zijn. En iedere dimensie wordt volgens ons vervolgens gekarakteriseerd door een specifieke polariteit.
Op deze wijze brengen wij de vele polariteiten van het menselijk functioneren terug tot een overzichtelijk aantal fundamentele koppels van motiverende krachten.
DE DIMENSIE TIJD
POLEN: LEVEN EN STERVEN
Eindigheid en vergankelijkheid hebben primair met tijd te maken. De mens is een eindig wezen en heeft dus maar een beperkte tijd van leven. Dit vinden wij vaak moeilijk te accepteren, maar wanneer wij onsterfelijk zouden zijn, zouden al onze waarden verdwijnen. Wij beseffen pas hoe waardevol het leven is, als en doordat wij het ook kunnen verliezen.
DE DIMENSIE ORGANISME
POLEN DEEL EN GEHEEL
Ons lichaam is een organisme en functioneert ook als een organisme. Dit betekent dat wij een levend en samenhangend geheel vormen dat autonoom functioneert, maar dat op zijn beurt weer deel uitmaakt van een groter geheel waar het afhankelijk van is.
DE DIMENSIE VERBONDENHEID
POLEN HECHTING EN AUTONOMIE
De mens is een sociaal zoogdier. Wij worden geboren en groeien op in een hecht gezins-en groepsverband en ontwikkelen onszelf in contact en interactie met onze opvoeders en begeleiders. Er is geen menselijke ontwikkeling mogelijk zonder deze interactie met anderen. Alleen door mij te hechten en in verbondenheid met anderen te leven kan ik ontdekken wie ik zelf ben en de eigen autonomie ontwikkelen.
DE DIMENSIE PSYCHE
POLEN BEWUST EN ONBEWUST
Onze geest is het conglomeraat van bewuste en onbewuste psychische processen. Wij hebben een besef van het eigen bestaan en van de omgeving om ons heen en wij kunnen daarover nadenken. Maar daarnaast hebben wij ook een onbewust weten en een onbewust ervaren. Wij zijn ons in feite slechts bewust van een fractie van alle informatie die via onze zintuigen onbewust bij ons binnenkomt.
DE DIMENSIE OVERLEVEN
POLEN PRODUCEREN EN CONSUMEREN
De mens is een sterfelijk organisme dat wil overleven. Overleven heeft primair te maken met het verwerven of produceren van voedsel, kleding en beschutting en het gebruiken of consumeren van deze producten. Om te overleven moeten we voldoende produceren om genoeg te kunnen consumeren.
DE DIMENSIE CONTACT
POLEN CONTACT MET JEZELF EN DE ANDER
Omdat wij sociale wezens zijn hebben wij contact met anderen nodig om te kunnen overleven. Voor een goed contact is aandacht nodig, zowel aandacht voor wat jijzelf denkt, voelt, ervaart, wenst en nodig hebt, als aandacht voor wat de ander denkt, voelt, ervaart, wenst en nodig heeft. Ieder contact heeft zowel een sociaal aspect, het zoeken van verbinding, als een eindig aspect, aan elk contact zit een begin en een eind.
DE DIMENSIE REGIE
POLEN HANDELEN EN ERVAREN
Regie betekent dat we bewust stilstaan bij de eindigheid van ons leven en dat we zelf de verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit daarvan. Wij kunnen de kwaliteit van ons leven beïnvloeden door te doen wat wij willen doen, mee te maken wat wij willen meemaken en door stil te staan bij wat wij ervaren als wij al die dingen doen en meemaken.
DE DIMENSIE SEKSE
POLEN MANNELIJK EN VROUWELIJK
Om ons te kunnen verbinden moet er zowel sprake zijn van een ik als een ander. Wanneer wij naar de mens als biologisch organisme kijken dan uit zich dit onderscheid het meest duidelijk in de seksuele differentiatie. Het onderscheid in sekse is niet alleen een fysiek gegeven, maar heeft ook een enorme, zich steeds aan veranderende omstandigheden aanpassende impact op hoe mannen en vrouwen zich gedragen.
DE DIMENSIE SCHEPPEN
POLEN VAKMANSCHAP EN ORIGINALITEIT
Als lichamelijke geest hebben wij het vermogen om te profiteren van de productieve wisselwerking tussen lichaam en geest. Het resultaat van deze wisselwerking is dat wij dingen kunnen maken, creëren, scheppen. Om dit te kunnen voert de scheppende mens een dialoog tussen zijn concrete handelingen en zijn denken daarover. Scheppen is “iets nieuws maken”. In de definitie “iets nieuws maken” zitten reeds de twee polen van het scheppingsproces opgesloten: “iets nieuws” en “maken”.
DE DIMENSIE COMMUNICATIE
POLEN ZENDEN EN ONTVANGEN
Als sociale geesten communiceren wij voortdurend met elkaar. Als geestelijk wezen hebben wij een psychisch leven waar wij uitdrukking aan willen geven en dat wij willen delen met anderen. In de ontwikkeling van de mensheid is taal de belangrijkste manier geworden waarop wij communiceren met onszelf en met anderen. De basiseenheden van deze communicatie zijn de boodschap van de zender en de reactie daarop van de ontvanger.
DE DIMENSIE VOORTPLANTING
POLEN VERWEKKEN EN GROOTBRENGEN
Als eindig sociaal lichaam kunnen en willen wij als soort overleven door ons voort te planten via seksueel contact tussen man en vrouw.
De mens heeft de mogelijkheid een kind te verwekken en ervoor te kiezen dit wel of niet zelf groot te brengen en geen kind te verwekken, maar ervoor te kiezen andermans kind groot te brengen.
DE DIMENSIE ARBEID
POLEN ARBEID ALS BAAN EN ALS PASSIE
Als eindige, lichamelijke geest kunnen wij er actief voor zorgen datgene te doen of te maken dat ons in staat stelt om te overleven. Als biologisch organisme zullen wij altijd iets moeten doen voor de bevrediging van onze natuurlijke, lichamelijke behoeften. De mens zal dus altijd arbeid moeten leveren. Deze arbeid kunnen we uitvoeren als gewoon werk, een baan die we nodig hebben om geld te verdienen. Maar we kunnen het ook uitvoeren en beleven als een uiting van dat wat ons drijft in het leven, van dat wat onze passie is en waar we van genieten.
DE DIMENSIE LEIDINGGEVEN
POLEN MACHT EN GEZAG
Wij kunnen als mens een sturende invloed uitoefenen op andere mensen via het contact dat we met hen maken en hoe wij met hen communiceren. Deze sturende invloed noemen we leidinggeven.
Wanneer een leider invloed uitoefent op basis van een formele, hogere positie dan is de relatie die hij met zijn ondergeschikten heeft een machtsrelatie. Hij is dan “de baas”. Wanneer de leider invloed uitoefent vanuit een gelijke positie door zijn persoonlijk functioneren, dan is de relatie tussen beiden een gezagsrelatie. De invloed berust hier uitsluitend op moreel overwicht.
DE DIMENSIE NALATENSCHAP
POLEN HIER-NU EN HIER-NA
Wij zijn ons als mens bewust van onze eindigheid en proberen deze te overwinnen door iets na te laten in de wereld dat waardevol is, zodat wij blijvend herinnerd worden. Wij kunnen dit doen door erop gericht te zijn om nog in dit leven van betekenis te zijn voor anderen en zo in hun herinnering voort te leven. Maar we kunnen er ook voor zorgen dat we na dit leven blijvend herinnerd worden door iets tastbaars na te laten voor de generaties na ons.
DE DIMENSIE MENS-ZIJN
POLEN LUST EN LIEFDE
Wij zijn als mens zowel een eindig lichaam en dus in onszelf besloten en op onszelf gericht, als een sociale geest die bewust naar buiten kan treden en contact maken.
Ons eindig lichaam richt zich via onze overlevingsdrift op de bevrediging van al onze lichamelijke behoeften. Dit gaat meestal gepaard met lustgevoelens.
Onze sociale geest is zich bewust van zichzelf en van anderen en van onze mentale behoefte ons met die anderen te verbinden en ons één met hen te voelen. De bevrediging van deze behoeften gaat meestal gepaard met gevoelens van liefde.
MEERVOUDIG MORAAL
MEERVOUDIGE MORAAL
We hebben in ons boek een aantal fundamentele dimensies van het menselijk leven in kaart gebracht. Bij elke dimensie bleek een specifieke moraal te horen die de mens helpt om zo om te gaan met de in elke dimensie werkzame polariteit dat hij beide polen in zijn leven kan integreren tot een heilzaam midden. Deze “gulden middenweg” hebben wij steeds de “centrale deugd” genoemd. Deze deugden hebben weliswaar een universeel karakter, maar de concretisereing ervan wordt bepaald door individuele personen in een specifieke cultuur in een bepaalde tijd.
In feite geven wij hierdoor op systematische wijze inhoud aan het concept “Multi Morality Approach”, dat ervan uitgaat dat de mens niet één moraal, maar verschillende soorten moraal hanteert, afhankelijk van de context waarin hij zich bevindt. Wij hebben in ons boek de volgende moralen bij de verschillende dimensies onderscheiden.
Bij de dimensie tijd hoort een levensmoraal die antwoord geeft op de vraag hoe de mens om hoort te gaan met de beperkte tijd die hem in dit leven gegeven is.
Bij de dimensie organisme is een samenwerkingsmoraal werkzaam die een antwoord geeft op de vraag hoe een mens samenwerking en solidariteit kan verbinden met competitie en rivaliteit.
In de dimensie verbondenheid geeft de hechtings- of zorgmoraal weer hoe mensen binnen persoonlijke relaties de zorg voor zichzelf in evenwicht moeten brengen met hun verbondenheid aan en zorg voor anderen.
In de dimensie psyche is het de verantwoordelijkheidsmoraal die de mens vertelt hoe hij om hoort te gaan met zijn vermogen om bewust zelf keuzes te maken en vanuit de eigen wil beslissingen te nemen. Zodra er een keuze mogelijk is, is er sprake van verantwoordelijkheid.
In de dimensie overleven hanteert de mens op microniveau een bestedingsmoraal die de norm bevat dat hij inkomsten(produceren) en uitgaven(consumeren) met elkaar in evenwicht moet houden.
Op mesoniveau(organisaties) is de duurzaamheidsmoraal van toepassing die richtlijnen geeft hoe de aardse hulpbronnen zo te gebruiken dat de aarde zich steeds kan herstellen.
Op macroniveau(overheid) geldt de sociale rechtvaardigheidsmoraal die een billijke verdeling van goederen en diensten binnen een samenleving regelt.
In de dimensie contact is het de zijnsmoraal die richtlijnen geeft voor hoe de mens er in contact met zichzelf en anderen echt kan zijn en echt kan zijn.
In de dimensie regie is het de kwaliteitsmoraal die stelt dat de mens door zowel actief te handelen als door stil te staan en te ervaren kwaliteit aan zijn leven hoort te geven.
In de dimensie sekse geldt een hechtings- of huwelijksmoraal die stelt dat levenspartners betrouwbaar voor elkaar moeten zijn zodat zij zich veilig aan elkaar kunnen hechten.
In de dimensie scheppen stelt de betrouwbaarheidsmoraal dat wat de mens maakt
betrouwbaar authenthiek, betrouwbaar vernieuwend en/of betrouwbaar deugdelijk van kwaliteit moet zijn.
In de dimensie communicatie is het de eerlijkheidsmoraal die stelt dat de mens in zijn communicatie met anderen niet hoort te liegen en bedriegen, maar dat hij eerlijk hoort te zijn over zichzelf en naar anderen toe.
In de dimensie voortplanting is het de zorg- en verantwoordelijkheidsmoraal die stelt dat de mens verantwoordelijk is voor het door hem verwekte nieuwe leven en dat hij daar dus een zorgplicht voor heeft.
In de dimensie arbeid is een arbeidsmoraal actief die ervan uit gaat dat ieder mens voor zover dat in zijn vermogen ligt zelf hoort te werken om in zijn onderhoud te voorzien en dat hij dit werk naar behoren hoort te verrichten.
Daarnaast is er sprake van een werkgeversmoraal die stelt dat werkgevers behoorlijk werk dienen aan te bieden tegen een redelijk loon en zij dit werk zo horen te organiseren dat de werknemer het naar behoren, veilig en liefst met voldoening kan uitvoeren.
In de dimensie leidinggeven is de humane geweldsmoraal werkzaam. Deze moraal stoelt op twee principes: het humaniteitsprincipe en het geweldsprincipe.
Het geweldsprincipe gaat ervan uit dat het gebruiken van geweld (macht) in sommige situaties is toegestaan of zelfs is aan te bevelen. Het humaniteitsprincipe geeft richtlijnen over hoe dat dan zo humaan mogelijk kan worden gedaan.
In de dimensie nalatenschap hanteert de mens een zingevingsmoraal die het belang aangeeft van dat de mens door hoe hij leeft en door positieve doelen na te streven en werken te verrichten iets van blijvende waarde aan de wereld en de mensheid nalaat.
Hij heeft dan niet voor niets geleefd.
In de dimensie mens-zijn wordt de mens gestuurd door een liefdesmoraal.
Deze moraal begroet aan de ene kant liefdevol alles wat in ons aan verlangens en behoeftes leeft. Daarnaast benadrukt zij het belang van een zichzelf liefdevol begrenzen. De mens is moreel verantwoordelijk voor zijn handelen en behoort zich dus af te vragen of het wel goed of verantwoord is wanneer hij toegeeft aan zijn impulsen en verlangens.
DEUGDENLEER
DEUGDENLEER
DEUGD ALS HET POSITIEVE MIDDEN TUSSEN TWEE NEGATIEVE EXTREMEN
Aristoteles (384 – 321 v. Chr) wordt gezien als de vader van de deugdenleer. Met zijn deugdenleer probeert hij aan te geven hoe de mens moet leven om tot voortreffelijkheid te komen.
Aristoteles stelt in zijn “Ethica Nicomachea” dat de maatstaf voor de juiste houding in het leven gelegen is in het juiste midden. Volgens hem heeft dit betrekking op alle emoties en handelingen, op alle gedrag, waarbij enkel steeds een te weinig, een teveel en een midden mogelijk is.
De mens kan zowel teveel als te weinig bang zijn, durven, begeren, woedend zijn, medelijden hebben of in het algemeen pijn of genot ervaren. Beide uitersten zijn in zijn optiek verkeerd. Het juiste, het goede ligt precies in het midden. Hij geeft ook een hele lijst voorbeelden van wanneer mensen in hun gedrag naar het teveel of te weinig neigen en wat dan het juiste midden is.
De mens kan bijvoorbeeld laf zijn (te weinig moed) of vermetel (te veel moed) en het juiste midden is dan dapper zijn; hij kan gierig zijn (te weinig) of verkwistend (teveel) waar het juiste midden vrijgevig is; hij kan nederig zijn (te weinig) of verwaand (te veel) terwijl fier het juiste midden is.
DEUGD ALS VERBINDING VAN TWEE POSITIEVE POLEN
Net als Aristoteles zoeken wij naar de “gulden middenweg” in het leven van mensen. De weg die ervoor zorgt dat mensen “heel” kunnen zijn.
Het grote verschil is echter dat bij ons dit midden niet wordt gezien als een positief midden tussen twee negatieve extremen. Het is niet “een beetje van dit en een beetje van dat” of noch het één noch het ander. De gulden middenweg bestaat bij ons uit de verbinding van twee op zich positieve polen, waardoor een nieuwe eenheid ontstaat.
De polen zijn bij ons wel de uitersten, de extremen van een dimensie en daardoor elkaars tegengestelden, maar beide zijn wezenlijk positief van aard. Zij “horen” beide bij ons leven. Polen zijn weliswaar elkaars tegengestelden, maar ze sluiten elkaar niet uit. Problemen ontstaan juist daar waar één der polen wordt vermeden.
Wanneer mensen maar één pool nastreven, de óf-óf benadering, dan polariseren of radicaliseren de polen en wordt het daarbijhorende gedrag schadelijk voor henzelf of voor anderen.
Alleen één in wezen positieve pool nastreven geeft een negatief resultaat. Wanneer mensen echter beide polen met elkaar verbinden, de én-én benadering, ontstaat er een nieuwe eenheid die het beste van beide polen in zich draagt en die wij de gulden middenweg noemen, ofwel de centrale deugd.
In ons boek formuleren wij een twintigtal centrale of kardinale deugden en geven zo inhoud aan een geheel nieuwe eigentijdse deugdenleer.
