VRIENDELIJK DUIDELIJKHEID ALS HOUDING

‘Wat is de juiste houding tegenover types als Donald Trump of Geert Wilders?’ is de vraag die Stine Jensen (hoogleraar publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit) en Marjan Slob (denker des Vaderlands) zich afvragen in hun bijdragen in De Volkskrant van 29 januari j.l.

Hun antwoord luidt ‘zeker niet reageren met een vooruit gehoorzamen, je alvast welwillend en dienend opstellen aan de tirannieke machthebber, maar vriendelijk opkomen voor je eigen standpunt, voor jouw eigen positie met open oog voor de ander. Zij koppelen deze houding aan het woord ‘zachtheid’, in die zin dat je je niet laat verleiden tot het opblazen van je eigen ego of tot agressie, maar dat je in contact blijft met de zachte krachten in jezelf.

Voor mij als filosoof, pedagoog en relatie- en gezinstherapeut komt deze houding neer op vriendelijke duidelijkheid, de sleutel tot ieder constructief contact met de ander. Dit geldt zeker voor iedere autoriteit, of dat nu ouders, onderwijzers, hulpverleners, politiebeambten of politici zijn.

Vriendelijk omdat je de ander wilt bereiken, een positieve relatie met hem wilt aangaan en hem als persoon respecteren.

Duidelijk om je grenzen aan te geven, duidelijk te maken dat je zijn gedrag afkeurt, zijn mening of overtuiging niet deelt en aan te geven wat je wel en niet van die ander nodig hebt.

Deze vriendelijke duidelijkheid kan wanneer dat nodig is zeer krachtig geponeerd worden, zodat de ander ervaart dat het jou serieus is en dat je wilt hebben dat hij naar jou luistert en jouw positie respecteert.

Bij Trump zal dat weinig effect hebben, omdat hij iedereen die het met hem eens is als vriend beschouwt en iedereen die niet hetzelfde wil als vijand. Het maakt hem weinig uit wie wanneer zijn vijand wordt, het enige wat hij wil is die persoon uitschakelen.

Trump heeft nooit de les ter harte genomen van een van de vorige presidenten van de V.S., Abraham Lincoln, die zei dat de beste manier om een vijand uit te schakelen is hem tot vriend te maken.

Maar ondanks het feit dat hij niet ontvankelijk is voor onze boodschap, moeten wij niet stoppen met hem te communiceren. Het is aan ons, als Europese Unie, de taak om gezamenlijk deze vriendelijke duidelijkheid vorm te geven op zo’n manier dat zonneklaar wordt dat wij niet op polarisatie uit zijn maar op verbinding. Zonder daarbij onze eigen positie te verlaten.

Voor ouders en hulpverleners hebben wij in ons boek ‘Dicht bij huis. Praktijkboek werken met gezinnen’ (2013) beschreven wat de houding van vriendelijke duidelijkheid inhoudt en voor geïnteresseerde anderen zie ons boek ‘De gulden middenweg. Evenwichtig leven met tegenpolen’ (2019).